Zagrożenia miast w kryzysie klimatycznym

Źle zaprojektowane miasta przyczyniają się do zmian klimatu, a jednocześnie są szczególnie wrażliwe na skutki kryzysu klimatycznego. Przykładowo po 2040 r. w Warszawie śmiertelność wzrośnie nawet ponad 225% w odniesieniu do sytuacji obecnej – ostrzegają członkowie zespołu doradczego ds. kryzysu klimatycznego przy prezesie PAN w nowym komunikacie. Rekomendują działania. 

Według prognoz ONZ w 2050 roku 68% ludności świata będzie mieszkać w miastach. Już dziś w Europie mieszkańcy miast stanowią ponad 74% populacji, a w Polsce ponad 60%. 

„Miasta znacząco przyczyniają się do nasilania antropogenicznej zmiany klimatu. Z jednej strony, globalnie odpowiadają za 60-70% zużycia energii i 75% emisji związków węgla. Z drugiej strony, są obszarami wyjątkowo wrażliwymi na skutki tej zmiany, ze względu na wysoki poziom zainwestowania, zagęszczenie ludności i infrastruktury. Intensyfikacja ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak: fale upałów, ulewne deszcze, gwałtowne burze czy huraganowe wiatry, może powodować znaczne straty materialne oraz bezpośrednie i pośrednie zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi oraz stabilności społeczno-gospodarczej. Ekstremalne zjawiska pogodowe mogą być dodatkowo wzmacniane przez lokalne cechy klimatu miejskiego” – piszą naukowcy z zespołu w komunikacie na temat zagrożeń miast wobec kryzysu klimatycznego. 

Negatywne skutki upałów potęgują miejskie wyspy ciepła, czyli obszary z uszczelnioną powierzchnią, niedoborem zieleni i systemami kanalizacji, które szybko odwadniają teren. 

„Szacuje się, że wzrost częstości występowania fal upałów w Warszawie spowoduje znaczący wzrost śmiertelności, zwłaszcza w drugiej połowie obecnego stulecia. Biorąc pod uwagę średnie ryzyko zgonu, wzrost śmiertelności w latach 2011–2040 wyniesie około 36% ogólnej liczby zgonów dziennych (w trakcie fali upału), a po 2040 r., ze względu na 6-krotne zwiększenie liczby 5-dniowych fal upałów, śmiertelność wzrośnie nawet ponad 225% w odniesieniu do sytuacji obecnej. Na trendy te należy patrzeć w kontekście starzejących się społeczności, a tym samym wzrostu wrażliwości mieszkańców miast na negatywne skutki zmiany klimatu. Dodatkowo, zwiększenie dyskomfortu termicznego prawdopodobnie spowoduje wzrost liczby urządzeń klimatyzacyjnych w gospodarstwach domowych i budynkach publicznych, a tym samym zwiększenie zużycia energii i dodatkową emisję ciepła antropogenicznego” – prognozują eksperci z zespołu.   

Od polityki miejskiej i działań samorządów lokalnych zależy więc ochrona klimatu i adaptacja do zmian. Zespół w komunikacie rekomenduje podjęcie działań adaptacyjnych, mitygacyjnych (ograniczających zmiany klimatu) oraz ich integrację. 

Działania adaptacyjne miast powinny być uwzględniane w planowaniu przestrzennym tak, aby kształtować błękitno-zieloną infrastrukturę. Ważne jest też stosowanie standardów zabudowy i infrastruktury odpornej na zagrożenia oraz opracowanie planów zarządzania kryzysowego (w tym planów zarządzania spływami burzowymi). 

Działania mitygacyjne miast powinny obejmować kompleksowe zarządzanie energią (np. oszczędzanie energii) oraz zarządzanie mobilnością (np. tworzenie stref bez samochodów, promowanie transportu pieszego i rowerowego). 

Pełna treść komunikatu 04/2021 interdyscyplinarnego zespołu doradczego do spraw kryzysu klimatycznego przy prezesie PAN na temat zagrożeń miast wobec kryzysu klimatycznego 

Skład interdyscyplinarnego zespołu doradczego do spraw kryzysu klimatycznego przy prezesie PAN 

Ze strony kierownictwa PAN za współpracę odpowiada prof. Paweł Rowiński, wiceprezes akademii, hydrolog i hydrodynamik związany z Instytutem Geofizyki PAN. 

Przewodniczący 

prof. dr hab. Szymon Malinowski, Uniwersytet Warszawski, Instytut Geofizyki UW 

Zastępca przewodniczącego 

prof. dr hab. Jacek Piskozub, Instytut Oceanologii PAN 

Sekretarz 

dr hab. Iwona Wagner, Europejskie Regionalne Centrum Ekohydrologii PAN; Uniwersytet Łódzki, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra UNESCO Ekohydrologii i Ekologii Stosowanej 

Członkowie 

  • prof. dr hab. n. med. Irena Wrońska, Uniwersytet Medyczny w Lublinie, Wydział Nauk o Zdrowiu, Zakład Podstaw Pielęgniarstwa i Dydaktyki Medycznej 
  • prof. dr hab. Krzysztof Kwiatek, Państwowy Instytut Weterynaryjny 
  • dr hab. Adam Habuda, Instytut Nauk Prawnych PAN 
  • dr Krzysztof Niedziałkowski, Instytut Filozofii i Socjologii PAN 
  • dr Agata Goździk, Instytut Geofizyki PAN 
  • prof. dr hab. inż. Tomasz Okruszko, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, przewodniczący Komitetu Gospodarki Wodnej PAN 
  • prof. dr hab. Zbigniew Kundzewicz, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN 
  • dr hab. inż. Andrzej Jagodziński, Instytut Dendrologii PAN 
  • dr hab. inż. Anna Januchta-Szostak, Politechnika Poznańska, Wydział Architektury, Instytut Architektury i Planowania Przestrzennego 
  • prof. dr hab. Jan Kozłowski, Uniwersytet Jagielloński, Wydział Biologii, Instytut Nauk o Środowisku 
  • prof. dr hab. Jan Kiciński, Instytut Maszyn Przepływowych im. Roberta Szewalskiego PAN 
  • dr Aleksandra Kardaś, Uniwersytet Warszawski, Wydział Fizyki 
  • dr Justyna Orłowska, Krajowy Ośrodek Zmian Klimatu (IOŚ-PIB) 
  • dr hab. Mateusz Strzelecki, członek Akademii Młodych Uczonych PAN 

Nad dokumentem pracowali także zaproszeni eksperci 

  • prof. Krzysztof Fortuniak, Zakład Meteorologii i Klimatologii Instytut Klimatologii i Hydrologii, Wydział Nauk Geograficznych, Uniwersytet Łódzki   
  • Prof. Barbara Szulczewska, Instytut Rozwoju Miast i Regionów  
  • Prof. Zbigniew Karaczun, Wydział Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu, Katedra Ochrony Środowiska, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie 

Zachód słońca w Warszawie. Fot. Charlie Gallant, Unsplash.


Opublikowano

w